سرویس جهان مشرق- «استیون منوچین» (منوخین) وزیر خزانه‌داری آمریکا در نشست صندوق بین‌المللی پول نسبت به «عدم شفافیت» از سوی برخی کشورهای وام‌دهنده هشدار داد و از آنها خواست تبادلات مالی را در قالب این سازمان بین‌المللی انجام دهند تا «بازار وام دچار بی‌ثباتی نشود». منظور او چین بود. او در واقع از چین می‌خواست که در صندوق بین‌المللی پول که زیر نظر آمریکا اداره می‌شود به فعالیت بپردازد و خود مستقلاً یک قدرت وام‌دهنده خارج از سازمان را ایجاد نکند. اما پرسش این است که مگر چین چقدر وام می‌دهد که واشینگتن احساس خطر کرده است؟
مرکز پژوهشی AIDDATA که دفتری در کالج William & Marry واقع در ویرجینیا است با استفاده از متد خاص خود توانسته مجموع کمک‌های مالی قدرت‌های جهان را به کشورهای دیگر برآورد کند. در پژوهش این مرکز پیرامون کمک‌های چین به کشورها که قلمرو بررسی آن در سال‌های ۲۰۰۰-۲۰۱۴ میلادی و در میان ۱۴۰ کشور جهان بوده، اطلاعات ۴۳۰۰ پروژه جمع‌آوری شده و نتیجه آن به صورت آمار و نمودار ارائه شده است.
تعریف دو اصطلاح
کارگاه پژوهشی AIDDATA تعاریف خود را از این دو اصطلاح که در نمودارها آمده، به این صورت بیان کرده است:
- وام رسمیِ توسعه (Official Development Aid): ODA کمک رسمی مالی به یک دولت با هدف توسعه اقتصادی است که تا زمان بازگشت پول و بهره‌اش، بیش از ۲۵% به خاطر گذر زمان بر بهره آن افزوده شود. یعنی اگر چین ۱۰۰ دلار به اکوادور با بهره ۱۰% وام داد تا اکوادور پس از ۵ سال ۱۱۵ دلار به چین برگرداند، ۵۰% بخاطر گذر ۵ سال از زمان اعطای وام بر بهره آن افزوده است. بالابودن بهره و درصدی که بر اثر گذر زمان به آن افزوده می شود، به این معنا است که کشور وام‌دهنده اختیار کامل نحوه استفاده از وام را در جهت توسعه به کشور وام‌گیرنده داده و انتظار چندانی برای بهره‌گیری غیرمستقیم از نحوه هزینه این وام ندارد؛ بنابر این می‌خواهد از خود وام، سود دریافت کند.
- سایر گردش‌های مالی (Other Official Flows): OFF کمک رسمی مالی به یک دولت است که وام‌دهنده نسبت به بهره‌گیری غیرمستقیم از نحوه هزینه وام از سوی کشور وام‌گیرنده، چشم‌داشت دارد بنابر این حاضر می‌شود درصدی که با گذر زمان به بهره پول افزوده می‌شود کاهش داده و حداکثر در ۲۵% نگه دارد. مثلاً برخی از این وام‌ها با هدف راه‌اندازی یک محصول صادراتی است که تولد آن در کشورِ وام‌گیرنده به نمایندگی از کشور وام‌دهنده انجام می‌شود.
نمودارهای مقایسه‌ای
بر اساس داده‌هایی که پژوهشگران این مرکز از دوره زمانی ۲۰۰۰-۲۰۱۴ میلادی به دست آورده‌اند، نمودارهای زیر به دست آمده است:
مجموع کمک‌های مالی چین ۳۵۴.۳ میلیارد دلار و مجموع کمک‌های مالی آمریکا ۳۹۴.۶ میلیارد دلار بوده است.
اگر چه مجموع کمک‌های مالی آمریکا در دوره ۲۰۰۰-۲۰۱۴ میلادی بیش از چین است اما در چهار سال آخر، این رتبه‌بندی معکوس شده است.
وام‌های رسمی توسعه از سوی دو کشور تقریباً با روندی مشابه در این دوره زمانی پیگیری شده اما سایر گردش‌های مالی چین یعنی OOF (که این نمودار فقط شامل آن است) از آمریکا پیشی گرفته و این موجب شده در مجموع‌ِ ODA و OOF نیز چین پیشی گیرد.
چین به چه کشورهایی کمک مالی کرده؟
۱۰ کشوری که بیش از همه از چین در قالب وام رسمی توسعه ODA کمک مالی دریافت کرده است، عبارت اند از (اعداد به میلیارد دلار است) :
کوبا (۶.۷)، کوته دلاویر (۴)، اتیوپی (۳.۷)، زیمبابوه (۳.۶)، کامرون (۳.۴)، نیجریه (۳.۱)، تانزانیا (۳)، کامبوج (۳)، سریلانکا (۲.۸) و غنا (۲.۵)
اما سایر گردش‌های مالی چین (OOF) که مبالغ آن نیز قابل توجه‌تر است، کلاً به کشورهای دیگری داده شده که فقط سریلانکا در میان هردو فهرست، مشترک است (اعداد به میلیارد دلار است) :
روسیه (۳۶.۶)، پاکستان (۱۶.۳)، آنگولا (۱۳.۴)، لائوس (۱۱)، ونزوئلا (۱۰.۸)، ترکمنستان (۱۰.۱)، اکوادور (۹.۷)، برزیل (۸.۵)، سریلانکا (۸.۲) و قزاقستان (۶.۷)
در مجموع روسیه، کشورهای آفریقایی و کشورهای نزدیک به چین مقاصد اصلی کمک‌های مالی پکن بوده است.
چین در چه حوزه‌های کمک مالی کرده؟
جمع‌بندی
کمک‌های آمریکا عمدتاً به شکل وام توسعه بوده اما کمک‌های چین در قالب‌های دیگر انجام شده که با توجه به تعاریف یادشده در بالا، کمک‌های چین به افزایش پیوندهای اقتصادی با کشورهای وام‌گیرنده کمک کرده است. چین تنها ۲۱% از کمک‌های مالی خود را به شکل وام رسمی توسعه (ODA) اعطا کرده در حالی که این درصد برای کمک‌های مالی آمریکا بالغ بر ۹۲% است.
این روش آمریکا که بیشترِ وام‌های خود را با بهره بالا اعطا کرده و با گذر زمان بیش از ۲۵% بر بهره آن افزوده، موجب ورشکستگی بسیاری از دولت‌های در حال توسعه شده که روی کمک‌های صندوق بین‌المللی پول برای رشد و توسعه خود حساب کرده بودند. همین روش آمریکا بود که موجب شد بسیاری از کشورها از وام‌های صندوق بین‌المللی پول اجتناب کنند و این فرصتی برای چین بود تا با روشی جایگزین به جذب این کشورها اقدام کند. چین تلاش کرده علاوه بر بهره‌گیری از این فرصت برای افزایش روابط اقتصادی با کشورها، در حوزه‌هایی به سرمایه‌گذاری اقدام کند که ارتباط بیشتری به توسعه خود چین دارد.
منبع
http://aiddata.org/china
http://aiddata.org/publications/aiddata-tuff-methodology-version-1-3
https://www.strategic-culture.org/news/2018/05/05/how-china-became-world-number-one-international-financial-donor.html
https://www.imf.org/external/np/pdr/conc/calculator
۰۱:۱۹ - ۱۳۹۷/۰۲/۲۲
